آفتاب سوختگی در ورزش و کوهنوردی و درمان آن :

انجمن پزشکی کوهستان ایران: آفتاب سوختگی نوعی التهاب پوستی است که در اثر مجاورت طولانی در معرض آفتاب یا سایر منابع پرتو ماوراي بنفش حاصل می‌شود. و این عارضه در بین کوهنوردان و طبیعت گردان بسیار شایع است ؛ در ذیل ضمن معرفی انواع طیف های نور ماوراء بنفش با آفتاب سوختگی ، علائم ، عوامل و درمان آن بیشتر آشنا می شویم .

انواع طيف نور ماوراءبنفش (UV light Spectrum)

بيش از ۹۵درصد اشعه UV كه به سطح زمين مي‌‌رسد UVA است و كل اشعه UVC و بيشتر UVB توسط اكسيژن و ازن جذب مي‌‌شود. نور خورشید شامل (۵۰درصد) اشعه قابل دید، (۴۰درصد) نور مادون قرمز و (۱۰درصد) نور ماوراي بنفش می‌باشد.اشعه ماوراي بنفش زیان آور بوده و عامل ایجاد کننده آسیب‌های پوستی است. به منظور حفاظت از ژنوم در برابر تاثيرات مخرب اشعه UV مكانيسم‌هاي دفاعي زير استفاده مي‌شود. لايه‌‌هاي سطحي كه اشعه UV را جذب مي‌‌كنند. سيستم‌‌هاي دفاعي آنتي اكسيدان آنزيمي و غيرآنزيمي پروسه ترميم سيستم از بين برنده سلول‌هاي آسيب ديده
ميزان نفوذ اشعه UV به پوست در لایه‌‌‌هاي مختلف پوست متفاوت است. UVA در درم و UVB اغلب در اپیدرم جذب می‌شود. کرم در لایه‌های فوقانی درم جذب می‌شود و UVC در صورتی‌که به سطح زمين برسد، توسط استراتوم كورنيوم و لايه‌هاي فوقاني اپيدرم جذب يا بازتاب مي‌شود. اشعه UV بر روي پوست اثرات آشکار کوتاه مدتی از جمله آفتاب سوختگی و برنزه شدن دارد. اثرات زيانبار آفتاب سوختگي با افزايش طول موج كمتر مي‌شود. به عنوان مثال: طول موج nm۳۶۰، هزار برابر كمتر از طول موج nm۳۰۰ باعث بروز قرمزي مي‌‌گردد.

آفتاب سوختگي چيست؟

آفتاب سوختگی نوعی التهاب پوستی است که در اثر مجاورت طولانی در معرض آفتاب یا سایر منابع پرتو ماوراي بنفش حاصل می‌شود. این سوختگی در اثر پرتو ماوراي بنفش موجود در نور خورشید یا دستگاه‌های برنزه‌کننده (سولاریوم) به ‌وجود می‌آید. از نشانه‌های آن می‌توان سرخی بیش از حد پوست، دردناک شدن و گاهی ایجاد تاول را نام برد. آفتاب سوختگی هنگامی رخ می‌دهد که مقدار تابش اشعه خورشید یا سایر منابع نوری حاوی پرتو ماوراي بنفش بیش از توانایی رنگدانه محافظت کننده پوست بدن یعنی ملانین باشد. آفتاب سوختگی خارجی‌ترین لایه پوست را درگیر كرده و اغلب سوختگی اغلب درجه ۱ ایجاد مي‌كند. ممکن است تاول ایجاد شود، ولی سوختگی درجه ۳ ایجاد نمی‌شود. تماس ۱۵ تا ۳۰ دقیقه روی یک پوست حساس مي‌تواند ایجاد آفتاب‌سوختگی کند. تماس مزمن و طولانی مدت با نور آفتاب وسایر منابع نور ماوراي بنفش موجب ایجاد پیری پوست می‌شود که علايم آن شامل شلی پوست چین‌وچروک و ضایعات پیگمانته و کراتوز‌‌‌هاي آفتابي و بالاخره سرطان‌هاي پوستی می‌شود. تماس بیش از حد در مدت کوتاه نیز باعث ایجاد آفتاب سوختگی می‌شود. اگرچه افراد با پوست روشن و چشم آبی بیشتر مستعد آفتاب سوختگی هستند ولی در افراد با پوست تیره هم با طولانی قرار گرفتن در معرض این اشعه آفتاب سوختگی رخ می‌دهد. آفتاب سوختگي معمولاً افرادي كه به ساحل مي‌روند، ماهي‌گيران، باغبانان يا هر كسي كه در محيط بيرون كار مي‌كند و افرادي كه از دستگاه‌هاي برنزه كننده استفاده مي‌‌كنند، درگير مي‌كند.

علايم

در آفتاب سوختگی خفیف قرمزی، تحریک پذیری و خارش پوست وجود دارد. با ادامه تماس ممکن است تورم، درد و تاول پیدا شود. درد ناشی از آفتاب سوختگی ۲ تا ۴ ساعت بعد از تماس شروع مي‌شود و شدت ان ۱۲ تا ۲۴ ساعت بعد است. اگر تماس در همین مرحله قطع شود، پس از چند روز در ناحیه آفتاب سوخته دچار پوسته‌ریزی شده و التیام می‌يابد. در صورت ادامه تماس با نور آفتاب علايم شدیدتری پیدا می‌شود. مثل تاول‌‌‌هاي بزرگ بعلاوه برتاول‌‌‌هاي بزرگ و زیاد، علايم سیستمیک مثل تب و لرز، تهوع و استفراغ، خواب آلودگی و از دست دادن آب بدن و اختلال آب و الکترولیت‌ بروز مي‌كند. گاهی عفونت ثانویه اضافه می‌شود و در موارد پیشرفته‌تر شوک و مرگ اتفاق می افتد. آفتاب سوختگی شدید به همان اندازه سوختگی حرارتی وخیم است و ممکن است همان اثرات عمومی را داشته باشد. بنابراین نباید آن را بی‌اهمیت انگاشت. هر سال بسیاری از افراد در نتیجه قرار گرفتن در معرض نور شدید خورشید فوت مي‌كنند و میلیون‌ها نفر دچار آفتاب‌ سوختگی می‌شوند. آفتاب‌ سوختگی برخلاف سوختگی حرارتی فوراً تظاهر نمي‌كند. بنابراین هنگامی که دردناکی و قرمزی پوست شروع می‌شود، آسیب پوستی از قبل رخ داده‌ است. درد در ۶ تا ۴۸ ساعت ابتدایی پس از قرار گرفتن در معرض آفتاب شدید بیشترین شدت را دارد. گفته می‌شود که آفتاب‌سوختگی سیستم ایمنی بدن را تغییر می‌دهد. در اثر تماس‌‌‌هاي مکرر با نورحورشید آسیب‌‌‌هاي وارد شده به سیستم ایمنی افزایش می‌یابد که این مسأله در ایجاد سرطان‌هاي پوستی نقش عمده‌ای دارد. آفتاب سوختگي با ايجاد حالت پيش التهابي (Pre inflammatory effect) مي‌‌تواند باعث بـروز فـوتـوتـوكـسيك، واكنش‌هاي آلرژيك، فوتودرماتوز، تشديد مشكلات التهابي پوست از جمله درماتيت آتوپيك، پسوريازيس، پتيريازيس و اشعه UV مي‌‌تواند بـــاعــث بــــروز اثــــرات Immunosuppressive شود.

عوامل

برخی عوامل حساسیت شخص را نسبت به آفتاب‌سوختگی افزایش می‌دهند؛ از جمله:

۱- قرار گرفتن در معرض آفتاب در ساعت اوج آفتاب (۱۰ صبح تا ۴ بعدازظهر) خصوصاً در نوزادان و کودکان که نسبت به بزرگسالان پوست حساس‌تری دارند

۲- روشنی پوست: افراد با پوست‌های روشن با احتمال بیشتری نسبت به افراد با پوست تیره‌تر دچار آفتاب‌سوختگی می‌شوند.

۳- مصرف داروها: مصرف خوراکی بعضی از داروها مي‌تواند باعث حساس شدن پوست به آفتاب شود و به دنبال ان آفتاب سوختگی رخ دهد. از جمله این داروها: تتراسیکلین‌ها و دیورتیک‌‌‌هاي تیازیدی را می‌توان نام برد. مصرف بعضی مواد آرایشی و بهداشتی مثل صابون‌‌‌هاي معطر عطر‌ها و کرم‌ها مي‌تواند باعث حساس شدن پوست به نور آفتاب شود و آفتاب سوختگی رخ دهد. از جمله این ترکیبات برگومات را می‌توان نام برد.

درمان

بیمار باید به یک محل خنک و دور از آفتاب انتقال يابد. کمپرس‌‌‌هاي خنک‌کننده استفاده شود. برای مثال: دوش یا حمام آب سرد بگیرید یا پارچه مرطوب و سرد روی سوختگی قرار دهید. کرم‌های بیحس کننده حاوی بنزوکايین، لیدوکايین و وازلین روی پوست مالیده نشود، زيرا ممكن است باعث تحريك پوست و واكنش‌هاي آلرژيك شود. از قرار دادن يخ يا مخلوط آب و يخ بر روي پوست بپرهيزيد. از مصرف تركيبات حاوي وازلين روي پوست بپرهيزيد. وازلين از تعريق و دفع حرارت پوست جلوگيري مي‌كند. اين امر در مورد مصرف كره و روغن‌ها نيز صادق است. از کرم‌‌‌هاي مرطوب‌کننده و یا کرم هیدروکورتیزون‌ استفاده شود. نوشیدن آب زیاد توصیه می‌شود. اگر تاول پوستی به وجود آمده‌است، تاول‌ها را نتركانيد، زيرا آنها براي محافظت از لايه‌‌هاي زيرين پوست تشكيل مي‌شوند و تركاندن‌شان ممكن است به عفونت بينجامد. اگر تاول خودبخود باز شد به آرامي پوست مرده را از روي آن برداريد و يك پماد آنتي بيوتيك روي آن بماليد و یک گاز خشک روی تاول قرار دهيد. پانسمان خشک مي‌تواند از عفونت جلوگیری کند. سيلورسولفاديازين (كرم ۱درصد) جهت درمان آفتاب سوختگي مناسب است. البته بايد در مورد مصرف آن در ناحيه صورت احتياط كرد. اگر پوست‌تان تاول نزده‌است، از کرم مرطوب‌کننده و یا کرم‌‌‌هاي کورتیکوسترويید‌‌‌هاي موضعی برای تسکین ناراحتی استفاده كنيد. داروهای مسکن مانند ایبوپروفن در کاهش درد موثرند. در صورتی که به همراه آفتاب سوختگی تب وجود دارد یا تاول‌های پر از مایع، سرگیجه یا اشکالات بینایی ايجاد شده است، باید فوراً به پزشک مراجعه کرد. در موارد وجود دهیدریشن و اختلال آب و الکترولیتی بستری در بیمارستان و مایع درمانی نیاز است. آفتاب سوختگي مي‌‌تواند چند روز فرد را از كارش باز دارد. همچنين مي‌‌تواند باعث پيري زودرس يا سرطان پوست شود. ساير مشكلات پوستي مثل هرپس سيمپلكس، لوپوس و پورفيري ممكن است بدتر شود.

پیشگیری

۱- از قرار گرفتن غیر ضروری در برابر آفتاب خود داری کنید. ۴- حداکثر تابش اشعه ماوراي بنفش بین ساعات ۱۰ صبح تا ۴ بعد از ظهر است. در این ساعات در محیط‌‌‌هاي بسته بسر برید و اگر در محیط بیرون هستید، در سایه باشید، زیرا سایه مي‌تواند تا ۵۰درصد باعث کاهش اثرات اشعه ماوراي بنفش شود. ۳- در روز‌‌‌هاي ابری هنوز اشعه ماوراي بنفش وجود دارد و ممکن است آفتاب سوختگی رخ دهد. در فصل زمستان در روز‌‌‌هاي برفی برف مي‌تواند تا ۸۰درصد اشعه ماوراي بنفش را منعکس کند و موجب آفتاب سوختگی شود. با بالا رفتن در ارتفاعات شدت اشعه ماوراي بنفش افزایش می‌يابد. با افزایش ار تفاع، هر ۳۰۰ متر ۴ تا ۵ درصد شدت آن اضافه مي‌شود؛ بنابراین کسانی که به کوهنوردی می‌روند توصیه می‌شود با توجه به این نکته از کرم‌‌‌هاي ضد آفتاب استفاده کنند. از گرفتن حمام آفتاب و برنزه کردن پوست باید پرهیز کرد. از رفتن به سالن‌‌‌هاي مخصوص برنزه کردن و استفاده از اشعه‌‌‌هاي مصنوعی بپرهيزيد. در صورتی‌که تمایل به برنزه شدن دارید، می‌توانید از کرم‌‌‌هاي مخصوص برنزه کردن استفاده کنید تا ضمن محافظت ازاشعه آفتاب رنگ دلخواه‌تان را نیز به‌دست آورید.

استفاده صحيح از ضد آفتاب‌ها

پوست باید تمیز و خشک باشد. یک‌ربع تا نیم ساعت قبل از بیرون رفتن از ضد آفتاب استفاده شود. مقدار ضد آفتاب باید کافی باشد (۲ میلی‌گرم به ازاي هر سانتی متر مربع و یا یک بند انگشت برای کل صورت). نیاز است. هر چهار ساعت بسته به نوع ضد آفتاب بایستی تکرار شود. ضد آفتاب باید روی کل نواحی در معرض نور مالیده شود (صورت، پشت گردن، گوش‌ها و پشت دست‌ها). در زمان‌های شنا در استخر‌‌‌هاي رو باز از ضد آفتاب‌‌‌هاي واتر پروف یا مقاوم به آب استفاده شود مدت دوام این ضد آفتاب‌ها ۸۰ دقیقه است و باید پس از اين مدت تجديد شوند.

استفاده از پوشش مناسب

لباس مي‌تواند به عنوان یک عامل محافظت کننده از آفتاب باشد. لباس‌‌‌هايی که بافتی فشرده دارند و لباس‌‌‌هاي ضخیم محافظت بیشتری اعمال مي‌‌كنند. آستین لباس باید بلند باشد. لباس‌‌‌هاي تیره محافظت بیشتری و لباس خیس محافظت کمتری دارد. از دستکش برای پوشش دست‌ها استفاده شود. از کلاه‌‌‌هاي نقاب دار استفاده شود. لبه آنها باید ۷/۵ تا ۱۰ سانتی متر باشد. از عینک‌‌‌هاي آفتابي استفاده شود. اینها علاوه بر محافظت از چشم، از پوست اطراف چشم ها نیز محافظت مي‌كنند.

در مورد بچه‌ها تمامی نکات فوق باید رعایت شود

۷۰ تا ۹۰درصد از زماني‌كه هر فرد در طول عمرش در آفتاب قرار مي‌‌گيرد، در ۲۰ سال اول زندگي است. قرار گرفتن در معرض اشعه ماوراي‌بنفش اولين عامل ايجاد انواع سرطان پوست است. بعضي از مطالعات نشان مي‌دهند كه آفتاب سوختگي شديد در دوران كودكي ممكن است منجر به ملانوم يعني كشنده‌ترين نوع سرطان پوست شود. افرادي داراي پوست و موي روشن يا كك مك و كساني‌كه چشم‌هاي آنها آبي يا سبز است، بيش از سايرين در معرض آسيب‌هاي مختلف پوستي، از جمله سرطان پوست هستند، ولي به هر حال اشعه آفتاب براي همه افراد خطرناك است.به بچه‌ها باید آموزش داده شود که وسط روز در محیط‌‌‌هاي باز و آفتابي بازی نکنند. و حتی‌الامکان در سایه بسر ببرند. همچنين از پوشش مناسب و کلاه‌‌‌هاي نقاب‌دار استفاده کنند. پوشیدن یک بلوز مي‌تواند فاکتور محافظتی ۳ تا۴ داشته باشد. بچه ها نیز باید از کرم‌های ضد آفتاب استفاده کنند. استفاده از ضد آفتاب‌ها در طی ۱۸ سال اول زندگي منجر به کاهش ۷۸درصد سرطان‌هاي پوستی شده است.

در نهایت

عواقب درازمدت سال‌های متوالی قرار گرفتن در معرض نور تند خورشید مهم است.یک بار آفتاب سوختگی همراه با تاول زدن پوست احتمال سرطان سلول‌های رنگی پوست (ملانوسیت‌ها) را که ملانوم نامیده می‌شود، دو برابر مي‌كند. قرار گرفتن مداوم در معرض نور خورشید باعث پیری زودرس پوست و ایجاد چین و چروک روی آن می شود. و لکه‌‌‌هاي قهوه‌ای به نام لنتیگو روی پوست نتیجه تابش نورآفتاب هستند.سرطان پوست (چه از نوع سلول پایه‌ای و چه از نوع سلول فلسی) مستقیماً با میزان قرار گرفتن در معرض آفتاب (که بر حسب دو عامل رنگدانه‌های پوست و ساعات زیر آفتاب بودن معین می‌شود) ارتباط دارد. نهایتاً قرار گرفتن در معرض نور خورشید و صدمه ناشی از پرتو فرابنفش در ایجاد آب مروارید دخیل است.

آلرژی‌های خورشیدی چه هستند؟

آفتاب سوختگی تنها بلایی نیست که اگر مدتی زیر نور آفتاب قرار بگیرید، به سرتان می‌آید. از جمله حساسیت‌هایی که آفتاب در برخی افراد ایجاد می‌کند، می‌توان به کهیر آفتابی و لوسیت اشاره کرد که به عنوان آلرژی‌های آفتابی شناخته شده‌اند.

کهیر آفتابی چیست؟

در برخی افراد تابش شديد آفتاب شدید در عرض چند دقیقه جوش‌های کوچک قرمز رنگی روی پوست آنها ايجاد مي‌كند که مثل جای نیش حشرات است و خارش دارد. در صورتی که فرد وارد سایه شود، این دانه‌ها در عرض يكي‌دو ساعت ناپدید می‌شوند. کهیر آفتابی گاهی بسیار شدید است؛‌ به‌طوری که فرد را از خارج شدن از خانه باز می‌دارد. این بیماری بیشتر در خانم‌های ۲۰ تا ۴۰ ساله دیده می‌شود و ممکن است چند سال پس از دیده شدن این بیماری در یک فرد مدام عود کند.

لوسیت تابستانی

این بیماری نیز از جمله ناراحتی‌های شایعی است که آفتاب مسبب آن است و مانند بسیاری دیگر از بیماری‌های پوستی، زنان بیشتر به آن مبتلا می‌شوند. جالب اینجاست که این بیماری در افرادی که در مواجهه طولانی مدت با نور خورشید نبوده اند هم دیده شده است. نشانه‌های بیماری بسیار شبیه نشانه‌های بیماری کهیر آفتابی است. دانه‌های قرمز همراه با خارش در نواحي زیر بغل، روی دست‌ها و پاها ايجاد مي‌شود. در افراد دچار این نوع از آلرژی آفتابی، دانه‌ها پس از ۳۰ دقیقه ماندن زیر آفتاب بیرون زده و ایجاد آنها تا چند ساعت و حتی تا چند روز پس از آن نیز باقي مي‌ماند. و تقریبا یک هفته برای محو شدن آنها زمان لازم است.

اگر مبتلا به یکی از این دو آلرژی هستیم، چه کنیم؟

جواب این سوال ساده است. همیشه در سایه بمانید و حتی در سایه نیز از یک ضد آفتاب خوب بهره بگیرید، چون اشعه‌های مضر آفتاب حتی از ابرها هم گذشته و به پوست آسیب می‌رسانند. در صورتی که آلرژی‌های آفتابی در شما بسیار شدید بروز می‌کند، حتما به پزشک مراجعه برخی از افراد به دلایل موروثی مبتلا به این نوع ناراحتی‌ها مي‌شوند، اما برخی بیماری‌ها نظیر لوپوس نیز می‌تواند سبب بروز حساسیت‌های پوستی در مواجهه با آفتاب گردد.
مرجع : دنیای سلامت و با تشکر از سایت: kooh5